Bạn
yêu tích văn hóa Nhật bản, bạn muốn được sống học tập và làm việc hưởng
lương cao tại Nhật bản lâu dài, chỉ đi du học bạn mới có được nguyện
vọng đó. Sau đây những việc càn làm chúng tôi muốn nhắc nhở với các bạn
trước khi đi du học tại Nhật bản.
Thủ tục sang Nhật để dự thi
Nếu bạn sang Nhật để dự thi thì cần giấy
báo dự thi của trường bạn mang giấy đó đến Đại sứ quán hay Tổng lãnh sự
quán để xin Visa “cư trú ngắn hạn”. Thời gian cư trú là 15 ngày, 30
ngày hoặc 90 ngày, trong khoảng thời gian này hoàn tất thủ tục nhập học
với trường. Bạn có thể làm thủ tục đề nghị đổi Visa và được cấp lại giấy
chứng nhận tư cách lưu trú mới phù hợp.
Bảo lãnh nhập cảnh
Năm 1996 đã bỏ điều luật quy định nhập
cảnh phải có người bảo lãnh. Tuy nhiên, nếu du học sinh không có đủ khả
năng trang trải toàn bộ chi phí, du học sinh vẫn cần người đứng ra nhận
tài trợ trong thời gian du học Nhật Bản. Du học sinh cũng cần có người
bảo lãnh để nhập học.
Đăng ký ngoại kiều
Người nước ngoài có ý định cư trú tại
Nhật trên 90 ngày, thì trong vòng 90 ngày sau khi nhập cảnh vào Nhật sẽ
phải xin cấp thẻ đăng ký ngoại kiều.
Thủ tục đăng ký: Điền vào tờ “Xin cấp
thẻ đăng ký ngoại kiều”, nộp kèm theo hộ chiếu và 2 ảnh cho chính quyền
địa phương nơi mình cư trú. Về nguyên tắc người đó phải đích thân đi
nộp.
Mang thẻ theo người, nghĩa vụ nộp lại
Đúng ngày hẹn phải đến nhận “Thẻ đăng ký
ngoại kiều”. Sau khi bạn làm đơn xin cấp thẻ đăng ký ngoại kiều, bạn
phải đến nhận thẻ theo thời hạn quy định trong thông báo. Bạn phải luôn
mang thẻ theo người và phải xuất trình thẻ khi được cảnh sát, cán bộ cửa
khẩu … yêu cầu. Ngoại trừ trường hợp được phép tái nhập cảnh., khi rời
Nhật bản bạn phải có nghĩa vụ trả lại thẻ cho cán bộ cửa khẩu tại sân
bay.
Giấy chứng nhận tư cách làm thêm
Theo học các trường của Nhật,
du học sinh
có Visa với tư cách “Du học” hay “Đi học” cũng không được chấp nhận đi
làm thêm. Nếu muốn đi làm thêm, du học sinh phải xin giấy đồng ý của
trường đang theo học, và mang giấy đó đến Cục quản lý nhập cảnh xin
“Giấy chứng nhận tư cách làm thêm”. Những sinh viên đã tốt nghiệp Đại
học, Cao đẳng, Cao học, trường Dạy nghề đang tìm việc và có Visa “Cư trú
ngắn hạn” cũng có thể xin giấy chứng nhận tư cách làm thêm.
Thủ tục về nước tạm thời
Người nước ngoài đang cư trú tại Nhật
Bản muốn tạm thời về nước hoặc đi ra nước ngoài một thời gian sau đó
quay lại Nhật với tư cách cư trú hiện có, phải xin giấy phép tái nhập
cảnh tại Cục nhập cảnh địa phương trước khi rời Nhật Bản. Nên chú ý, nếu
không xin giấy phép trước khi rời Nhật bản, bạn sẽ không thể xin lại
Visa ở nước ngoài.
Gia hạn thời gian cư trú
Muốn lưu lại Nhật Bản quá thời gian cho
phép khi nhập cảnh, phải làm thủ tục gia hạn tại Cục quản lý nhập cảnh
tại địa phương đang cư trú (thông thường Cục nhập cảnh nhận đơn gia hạn
trước 2 tháng). Nếu cư trú bất hợp pháp, sẽ bị phạt hoặc trục xuất về
nước.
Thay đổi tư cách lưu trú
Nếu muốn tham gia hoạt động khác ngoài
hoạt động quy định mà được phép hoạt động, phải được Cục quản lý nhập
cảnh tại địa phương đang cư trú cho phép đổi sang tư cách tạm trú khác.
Nếu không được phép mà cứ tiến hành tham
gia hoạt động khác ngoài tư cách cư trú được phép hoạt động, sẽ bị phạt
và trục xuất về nước.
Hủy bỏ tư cách lưu trú
Từ ngày 2 tháng 12 năm 2004, có chế độ
hủy bỏ tư cách lưu trú. Nếu người làm thủ tục xin Visa khai sai lý lịch
cá nhân và nộp giấy tờ giả mạo thì sẽ bị hủy bỏ tư cách lưu trú.
Sau khi được cấp tư cách lưu trú, trong
vòng 3 tháng mà không vào Nhật thì tư cách lưu trú sẽ bị hủy bỏ.(trừ
những trường hợp có lý do chính đáng)
Việc cần làm ngay khi du học Nhật
Ngay sau khi rời sân bay đến Nhật, bạn
cần nắm rõ những thủ tục cần thiết như: đăng ký người nước ngoài (Alien
Registration), tham gia bảo hiểm y tế, mở tài khoản ngân hàng, liên hệ
với Đại sứ quán, liên hệ với cộng đồng sinh viên, đăng ký điện thoại
Internet.
1/ Đăng ký người nước ngoài
Tất
cả những người không mang quốc tịch Nhật sống ở Nhật đều phải đăng ký
trong vòng 90 ngày kể từ khi đến Nhật Bản, và sẽ được cấp một “Thẻ đăng
ký người nước ngoài” (Alien Registration Card - Gaikokujin Touroku
Shoumeiso).
Thẻ này sẽ đóng vai trò giấy chứng minh của bạn trong
thời gian sống tại Nhật. Sau khi được cấp, bạn phải luôn luôn mang thẻ
theo người thay cho hộ chiếu và trình thẻ khi được yêu cầu.
Khi bạn
hoàn thành khóa học trở về nước, bạn phải trả lại thẻ này cho nhân viên
làm thủ tục xuất nhập cảnh tại sân bay. Tuy nhiên, nếu bạn ra khỏi Nhật
với giấy phép tái nhập cảnh, bạn cần mang theo thẻ này khi rời Nhật Bản.
Thủ tục đăng ký
Để đăng ký,
bạn phải trực tiếp đến văn phòng hành chính địa phương nơi bạn cư trú. Ở
một số trường, bộ phận phụ trách sinh viên quốc tế giúp sinh viên mới
đi đăng ký bằng cách tổ chức đi chung có cử người hướng dẫn.
Tại nơi đăng ký, bạn phải làm các công việc sau:
1. Điền vào "Đơn xin đăng ký người nước ngoài”
2. Nộp đơn cùng với hai ảnh (cỡ 4,5cm x 3,5cm, mới chụp trong vòng 6 tháng)
3. Xuất trình hộ chiếu (có giấy nhập cảnh tại sân bay)
4. Đăng ký chữ ký mẫu (hay lấy dấu vân tay)
Bạn
sẽ được cấp thẻ đăng ký người nước ngoài trong vòng hai tuần kể từ ngày
nộp đơn. Trong trường hợp bạn cần có đăng ký người nước ngoài trước
thời hạn hai tuần để làm các thủ tục khác như mở tài khoản, bạn có thể
xin cấp giấy chứng nhận tạm thời. Bạn sẽ khai vào một mẫu đơn khác, nộp
lệ phí và ngay hôm sau sẽ có giấy này.
Thủ tục xin cấp lại và điều chỉnh thông tin trên thẻ
Trong trường hợp bạn bị mất thẻ hay có thay đổi gì về
1)
chỗ ở, 2) tư cách cư trú, 3) thời hạn cư trú, 4) quốc tịch, 5) tên, bạn
sẽ phải trực tiếp đến văn phòng quận hay thành phố nơi cư trú để thông
báo trong vòng 14 ngày kể từ khi bị mất thẻ hay thay đổi thông tin.
2/ Tham gia bảo hiểm y tế
Nhất
thiết phải có bảo hiểm sức khỏe phòng trường hợp bị bệnh hay bị thương
vì chi phí y tế ở Nhật rất cao. Ví dụ, chữa một chiếc răng sâu có thể
tốn tới vài chục nghìn yên, trong khi điều trị một tuần vì bệnh ruột
thừa có thể hết 300 đến 400 nghìn yên. Các du học sinh sang Nhật học từ 1
năm trở lên có nghĩa vụ tham gia chương trình Bảo hiểm sức khỏe quốc
dân (National Health Insurance - Kokumin Kenko Hoken).
Thủ tục tham
gia được tiến hành ở phòng Bảo hiểm sức khỏe quốc dân (National Health
Insurance Section - Kokumin Kenko Hokenka) thuộc văn phòng quận, thành
phố nơi bạn cư trú. Khi đi làm đăng ký người nước ngoài, bạn nên làm
luôn thủ tục Bảo hiểm sức khỏe quốc dân này. Sau khi hoàn thành thủ tục
thì bạn sẽ trả tiền phí bảo hiểm hàng tháng. Du học sinh, trên cơ sở
khai báo là người không có thu nhập, sẽ được giảm giá tiền phí bảo hiểm
hàng tháng khoảng 60%.
Trên cơ sở tham gia chương trình Bảo hiểm sức
khỏe quốc dân, bạn sẽ được cấp một Thẻ bảo hiểm sức khỏe (Health
Insurance Card - Hokensho). Khi bạn điều trị bệnh, bạn sẽ chỉ phải trả
30% số tiền điều trị. Hơn nữa, khi tham gia chương trình này, bạn còn
được hoàn lại 80% chi phí đã chi trả theo chính sách hỗ trợ đối với sinh
viên quốc tế do AIEJ thực hiện. Như vậy, bạn sẽ chỉ phải trả 6% chi phí
điều trị thực.
Ngoài ra trong trường hợp bạn vào viện và tiền điều
trị quá cao, bạn có thể được trả số tiền điều trị vượt quá số tiền giới
hạn mà bạn có khả năng trả được hoặc bạn cũng có thể được vay tiền để
thanh toán tiền điều trị.
Nếu bạn thay đổi tên, địa chỉ, chủ gia
đình… bạn phải thông báo cho Phòng Bảo hiểm sức khỏe quốc dân biết ngay
trong vòng 14 ngày kể từ ngày thay đổi. Khi thông báo thay đổi này cần
phải mang theo thẻ bảo hiểm và thẻ đăng ký người nước ngoài.
3/ Mở tài khoản ngân hàng 
Ở
Nhật, hầu hết mọi giao dịch tiền bạc đều thông qua tài khoản cá nhân
(nhận học bổng, chuyển nộp học phí, gửi-nhận tiền, mua-bán...). Vì vậy
việc quan trọng tiếp theo là bạn phải mở một tài khoản ở ngân hàng (bank
account - ginko koza).
Chọn ngân hàng
Thường có chi
nhánh của nhiều ngân hàng hoạt động ở địa phương bạn ở, bạn có thể tùy
chọn một trong số đó để mở tài khoản. Tuy nhiên, tốt nhất, bạn nên tham
khảo ý kiến các sinh viên đi trước hay nhân viên tư vấn ở trường để lựa
chọn ngân hàng thích hợp.
Thủ tục mở tài khoản
Bạn chỉ có
thể mở tài khoản khi đã có địa chỉ cư trú ổn định. Trực tiếp đến tại
quầy giao dịch của ngân hàng để làm những thủ tục khai và nộp đơn xin mở
tài khoản.
1. Xuất trình hộ chiếu, thẻ đăng ký người nước ngoài (có thể nộp giấy chứng nhận tạm thời nếu chưa có thẻ đăng ký)
.2. Đăng ký chữ ký (hoặc con dấu cá nhân nếu bạn có).3. Nộp một khoản tiền đặt cọc vào tài khoản (ví dụ 100 yên).
Bạn
sẽ nhận được ngay sổ tài khoản (bank-book) và một thẻ rút tiền (cash
card, ATM card) sau chừng một tuần. Thẻ rút tiền cho phép bạn thực hiện
các giao dịch rút tiền, nạp tiền, chuyển tiền, kiểm tra tình hình tài
khoản… rất thuận tiện. Một số ngân hàng hiện nay cung cấp dịch vụ ngân
hàng qua mạng. Bạn có thể đăng ký sử dụng dịch vụ này.
4/ Liên hệ với Đại sứ quán
Trong
thời gian học ở Nhật, sẽ có trường hợp bạn phải làm các thủ tục cần
thiết thông qua Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản - cơ quan đại diện của
nhà nước Việt Nam, bảo vệ quyền lợi cho công dân Việt Nam khi đang ở
nước ngoài.
Vì vậy ngay sau khi đến
Nhật Bản, bạn hãy liên lạc tới Đại sứ quán Việt Nam tại Tokyo hoặc Tổng Lãnh sự quán tại Việt Nam tại Osaka theo các địa chỉ sau.
Trong
vòng một tuần sau khi tới Nhật Bản, bạn cần nộp các giấy tờ sau cho Đại
sứ quán (qua bộ phận Quản lý sinh viên) hay Tổng Lãnh sự quán:
1. Quyết định cử đi học nước ngoài - do cơ quan chủ quản (Bộ hoặc cơ quan tương đương ở Việt Nam) cấp
2. Thông tin về cá nhân bạn (trường bạn học, thời gian học, địa chỉ nơi cư trú, địa chỉ liên lạc,…)
3. Báo cáo sơ bộ theo mẫu số 2 (chỉ áp dụng với lưu học sinh theo diện ngân sách nhà nước).
Trong các trường hợp sau đây bạn cần phải liên lạc để làm thủ tục ở Đại sứ quán:
1. Hộ chiếu hết hạn
2. Mất hộ chiếu, hộ chiếu rách nát, hết trang
3. Đăng ký kết hôn
4. Xin gia hạn thời gian học và nghiên cứu ở Nhật Bản
5/ Liên hệ với cộng đồng sinh viên Việt Nam 
Sau khi đến Nhật Bản, bạn nên tìm cách
liên hệ với cộng đồng sinh viên Việt Nam. Bạn có thể học hỏi được nhiều
kinh nghiệm, nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ ban đầu về mọi mặt từ các
sinh viên sang trước.
Tốt nhất, trước tiên bạn hãy liên lạc với các
sinh viên Việt Nam đang học ở chính trường bạn, hay ở cùng địa phương
bạn cư trú. Trong trường hợp không thực hiện được, bạn có thể liên hệ
đến Hội Thanh niên Sinh viên Việt Nam tại Nhật Bản (VYSA) bằng cách truy
cập vào địa chỉ www.vysa.jp . Sau khi đăng ký thành viên VYSA, bạn có
thể đưa các câu hỏi của mình lên diễn đàn nhờ trả lời hay tìm kiếm và
gửi mail đến các thành viên VYSA.
6/ Đăng ký điện thoại, internet
Việc sử dụng, đăng ký thuê bao điện thoại và internet ở các trường, các địa phương khác nhau có những điểm khác nhau.
Ngay
khi đến Nhật, bạn có thể tạm thời sử dụng hệ thống điện thoại công cộng
(mua card điện thoại) để liên lạc về gia đình và đến những nơi cần
thiết ở Nhật.
Một số ký túc xá sinh viên có trang bị điện thoại riêng
cho bạn. Trường hợp này bạn có thể dùng mà không phải trả tiền thuê bao
ban đầu. Phần lớn nhà cho thuê có đường dây nối sẵn đến phòng. Tuy
nhiên, bạn cần phải mua hoặc thuê lại thuê bao của NTT. Giá phổ biến
hiện tại là 30.000 yên trong khi giá chính thức qua công ty NTT là
72.000 yên. Do điện thoại di động hiện rất phổ biến, nhìn chung không
cần thiết phải có thuê bao điện thoại cố định. Bạn có thể tìm mua và
đăng ký mức thuê bao điện thoại di động phù hợp ngay sau khi có thẻ
người nước ngoài và thẻ sinh viên. Dịch vụ điện thoại di động mang tên
AU có chương trình giảm giá 50% đối với sinh viên.
Điện thoại quốc tế
có mức giá khác nhau tùy thuộc vào loại dịch vụ, bạn có thể tham khảo
thông qua VYSA để biết được dịch vụ thích hợp nhất cho mình.
Hầu hết
các trường ở Nhật đều cho phép sinh viên sử dụng internet miễn phí, sử
dụng 24/24 giờ trong ngày. Trường hợp bạn muốn sử dụng thường xuyên
Internet tại nhà thì nên đăng ký dịch vụ ADSL. Các công ty cấp dịch vụ
này có luôn cả dịch vụ Internet Phone với mức giá thấp hơn dịch vụ điện
thoại thông thường và chất lượng khá tốt. Điều kiện là bạn phải có thuê
bao điện thoại cố định.
Du Học Hiền Quang
